Những ngày cuối hè, ánh nắng oi bức bao trùm, ôm ấp thân xác con người trong lớp mồ hôi nhớp nháp. Nắng rát cả da, nhoi nhói.

Tháng bảy rồi, Thanh tự nhủ, cái nắng cuối cùng còn sót lại của mùa hè. Hơi nóng đè lên đôi cánh khiến muỗi trong nhà bay lảo đảo, va cả vào người. Thiết nghĩ, ba phần tư của Trái Đất là nước mà lại không đối chọi nổi với hơi nóng của đất đai?

Thế mà trời vừa sẩm tối, hơi nóng ấy biến đâu mất. Gió chuyển, càng về khuya càng mạnh. Lác đác mấy giọt mưa nặng hạt gõ nhẹ trên mái. Lá khô đuổi nhau rào rào theo từng cơn gió đưa đẩy. Chẳng mấy chốc, mấy giọt mưa thấm trên nền đất cũng bị lột đi. Tứ bề lại khô ráo như lúc trời còn oi nồng.

Từ ngày Nhiên ra đi, Thanh chốt chặt cánh cửa sổ nhìn ra ngõ. Giấy báo dán kín chặt các khe hở. Nhưng chúng chỉ che được mắt người chứ khó lòng ngăn được âm thanh từ bên ngoài vọng vào. Càng khuya, nghe càng rõ những tiếng rao đủ loại. Chín giờ, bánh bao, bánh giò nóng. Mười giờ, bánh mì nóng, xôi lạc, bánh khúc nóng. Đều đặn đến nỗi người dân trong ngõ này khỏi cần nhìn đồng hồ. Từ mười giờ trở đi, chỉ còn tiếng cười khúc khích, tiếng thì thầm xuýt xoa của những đôi trai gái. Tội gì ngồi ghế đá công viên vừa đèn sáng như rạp hát, vừa phiền phức bởi những người bán hàng rong? Chi bằng dắt nhau tản bộ qua ngõ vắng. Vừa dễ tâm tình, mà có biến thì chỉ cần hét lên một tiếng là dân tình đổ ra, quá thiên la địa võng!

Thanh thuộc lòng những chuyện ấy, bởi nghề của anh bắt anh làm việc nhiều về đêm. Lọ mọ dịch, lọ mọ tra cứu câu từ trong những trang sách tượng hình bằng giấy mỏng đã bị thời gian phủ lên một màu lá úa. Đồng hành cùng anh trong đêm, ngoài đàn muỗi, còn có mấy con nhậy trắng bò nhung nhăng trên bàn.

Bốn mươi tuổi, Thanh đã phải đeo kính viễn số bốn, tóc thoáng sợi bạc, lưng cong dấu phẩy. Đã thế, anh còn giống như con sếu: người thì cao lêu nghêu, chân thì dài và gồ ghề những xương là xương. Thanh biết mình không được trời ban cho cái mã nên những chiếc quần dài là vật bất li thân của anh, kể cả những lúc ở nhà một mình. Hồi Nhiên còn ở nhà, hai vợ chồng trúng thưởng được một chuyến đi biển, Thanh vẫn quần dài lượn dọc bãi cát, mặc Nhiên một mình vùng vẫy dưới nước. Mặc quần đùi, với Thanh chẳng khác nào cởi truồng.

Đến khuya, Thanh vẫn soi kính lúp chằm chằm vào nét chữ nhợt nhạt trên trang giấy. Cái nghề khốn khổ, không hiểu sao Thanh lại ham mê. Nó cho anh khám phá những điều mới lạ như một người đi du lịch, song cũng hại não lắm. Viện nghiên cứu nơi Thanh làm việc, số người mê mải với dòng văn học cổ này chắc chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Họ cũng đang rục rịch xin chuyển, hoặc bỏ nghề. Thanh thì vẫn bình chân như vại khiến một anh bạn phải nói thẳng:

- Vợ cậu bỏ cậu cũng vì mấy quyển sách chết tiệt này đấy, ông già ạ! Phụ nữ cần được chăm sóc, dành nhiều thời gian cho họ. Cậu thử xem cậu dành bao nhiêu thời gian để làm việc ấy?

Nghĩ đi nghĩ lại, Thanh cũng phải thừa nhận bạn mình nói đúng. Ngay cả tiền, anh cũng không có. Vậy thì Nhiên bỏ đi cũng là lẽ thường trong đời. Không thế mới là chuyện lạ.

Thanh vươn vai đứng lên, đi lại quanh phòng, tay vung vẩy cho giãn gân cốt. Không khí mát lạnh làm anh khoan khoái lắm. Ngay cả đàn muỗi cũng trốn sạch. Chẳng bù cho mấy hôm trước, quạt bật chĩa thẳng vào gầm bàn, hai chân Thanh lồng vào một cái quần khác mà vẫn bị muỗi chích qua vải, ngứa râm ran. Có lúc đứng lên lại quên bẵng mất cái quần kia, thế là ngã bổ chửng. Cũ ngã kéo theo một tờ thiếp hồng rơi xuống sàn. Thanh nhặt lên, bàn tay theo thói quen liền chĩa kính lúp vào dòng chữ in lấp lánh.

“Cô dâu Thảo Phượng & chú rể Hoài Nam”

À, là cô quản thư mặt tròn trái xoan, tóc buộc đuôi sam, mắt tròn, vẫn thường tìm cho Thanh mấy quyển sách chữ Nôm đóng bụi hàng năm trời chẳng ai hỏi đến. Phượng cũng biết hoàn cảnh của Thanh nên những hôm anh ngồi đọc sách cả buổi trong thư viện, Phượng đều kín đáo dúi vào tay Thanh ổ bánh mì, hoặc hộp cơm nóng sốt. Một đôi lần, Thanh cũng mời Phượng về nhà chơi. Cô ngỏ ý muốn sắp xếp lại đồ đạc trong  nhà cho Thanh, nhưng anh không đồng ý. Phượng biết Thanh muốn giữ kỉ niệm của những ngày xưa cũ. Có lần cô hỏi:

- Anh Thanh này, nếu em không làm ở thư viện, liệu chúng ta có… như bây giờ?

- Còn để xem đã…

Thanh trả lời lơ lửng, tự nhủ câu hỏi của Phượng có phần ngớ ngẩn. Cô không đến, ắt sẽ có người khác. Gặp được nhau là cái duyên, duy trì được mối quan hệ cũng phải có nợ. Mà cái “nợ” thì này đây: Phượng rất hiền lành và tốt bụng. Nhưng Thanh thì lúc nào cũng tảng lờ cô. Quan hệ giữa hai người cứ nhạt dần, rồi Phượng chuyển sang làm ở bộ phận khác. Thanh chỉ bắt đầu thấy nhớ cô khi biết người quản thư mới là một bà đứng tuổi, cáu gắt như mắm tôm. Có không giữ, mất đừng tìm. Tấm thiếp hồng trên tay Thanh chính là một lời khẳng định cho chân lí ấy.

Thanh đánh dấu ngày tổ chức hôn lễ của Phượng lên tờ lịch, tự hỏi mình có nên tới dự hay không. Nếu có thì đi một mình hay rủ thêm ai? Phượng lấy một người như thế nào? Hàng tá câu hỏi ập đến khiến Thanh tự nhiên hoang mang và mơ hồ buồn một cách… chính đáng.

Thanh đi lại trong phòng. Ngôi nhà hai phòng đêm nay như rộng thênh thang. Anh nán lại trước bức ảnh Nhiên treo trên tường. Khi ra đi, cô đem theo hết các ảnh chụp riêng nhét đầy trong hộp sắt. Còn ảnh chung, Nhiên lấy kéo cắt lượn theo hình người. Những mặt mũi tay chân trước kia còn quấn quýt, nay rơi rụng lả tả như những chiếc lá khô cạn kiệt sự sống. Thanh đi làm về thì chỉ còn một xấp ảnh có gương mặt anh bị cắt nham nhở. Hẳn là Nhiên phải tỉ mỉ lắm mới đủ kiên nhẫn làm vậy. Riêng tấm ảnh trên tường là Thanh kẹp trong quyển từ điển rồi quên bẵng đi. Anh lắp vào khung kính và để trên nóc tủ thấp. Nhiên trong ảnh tươi tắn, gương mặt ngước lên nhìn Thanh, ánh sáng rọi từ phía sau làm những sợi lấp lánh như kim tuyến.

Thanh tự hỏi nếu Nhiên không bước vào cuộc đời anh, liệu cuộc sống của anh có khác đi chút nào không. Anh vẫn ao ước một người phụ nữ giản dị, nhìn công việc tầm chương trích cú của anh bằng một cặp mắt thán phục. Cô ấy sẽ cho Thanh những bữa ăn ngon, rồi một hoặc hai đứa con kháu khỉnh xinh xắn. Hàng ngày, Thanh sẽ đưa nó đến trường vào buổi sáng, rồi đón nó về vào buổi chiều. Tối đến, hai mẹ con sẽ ngồi trong phòng này. Cô ấy sẽ dạy con học, rồi hai mẹ con ôm nhau ngủ. Người vợ hoàn hảo ấy không quên trở dậy lúc nửa đêm, rón rén ra phòng ngoài xem Thanh đã đi ngủ chưa. Nếu chưa thì sẽ nấu cho Thanh một món gì đó để lót dạ…

“Ghét của nào trời trao của nấy”. Nhiên không có chút xíu nào những ưu điểm mà Thanh hằng ao ước. Cô làm thư kí cho một hãng kinh doanh mỹ phẩm, một công việc hái ra tiền. Cô không mảy may để tâm đến công việc của Thanh. Nếu có hỏi, thì cũng chỉ bỏ đấy. Cổ hủ. Khốt-ta-bít. Âm lịch. Thanh trong mắt Nhiên là như vậy, và chưa có điểm dừng. Ngay cả đến con cái, hai người cũng không có. Một đứa con… nó sẽ là cầu nối cho những bất hòa, chất dính kết cho những mảnh vỡ, xoa dịu đi những va vấp giữa hai người. Thật khó để tìm được sự cảm thông trong một gia đình chỉ toàn người lớn. Tuy vậy, Thanh cũng vẫn muốn tìm hiểu xem Nhiên đi đâu, làm gì.

Những tháng đầu, tin tức về Nhiên còn nhiều, chủ yếu là đến tai Thanh một cách tình cờ. Nhưng tin tức cũng thưa dần như mối quan hệ giữa anh và Phượng.  Cầm được tờ đơn li dị trong tay, Nhiên vào ngay trong Nam sống với ai đó, nghe đâu có cả ô tô đưa đi đón về. Hình như cô còn vượt biên ra nước ngoài nữa, chẳng biết có hợp pháp không. Từ đó thì biệt tăm. Nhiều người quen giờ chỉ còn nhớ mang máng là Thanh đã qua một đời vợ, còn con người cụ thể như nào thì họ chịu. Một quãng đời trôi qua nhanh như những tờ giấy hoen ố vết thời gian vẫn thường làm Thanh trăn trở…

Căn phòng ngày một lạnh thêm. Tiếng thì thầm khúc khích ngoài ngõ đã yên. Chì còn tiếng gió nô đùa với lá, nghe rào rào.

Chính lúc ấy, Thanh lại nghe tiếng gõ cửa văng vẳng. Ai đến giờ này? Một đôi tình nhân nghịch ngợm nào đó? Một cô gái làm tiền ế khách thấy đèn sáng? Một người lữ hành lỡ bước? Hay là trộm cướp? Ngõ này xưa nay in dấu chân của mọi kiểu người, chỉ có thể loại cuối là Thanh chưa gặp bao giờ. Anh ra sát cửa nghe ngóng. Một hương thơm phảng phất thoảng qua theo hơi lạnh. Bất giác Thanh nghĩ đến chuyện yêu quái giả dạng phụ nữ để quyến rũ đàn ông. Anh cẩn thận hỏi vọng ra:

- Ai đấy?

Nói đến lần thứ hai mới có tiếng đáp:

- Em đây, Nhiên đây. Anh ngủ chưa?

Thanh giật mình. Đã bao đêm, Thanh chờ nghe giọng nói quen thuộc này. Nó khan khan, hơi điệu đà. Nhưng sao lại giữa đêm hôm khuya khoắt thế này?

- Nhiên hả?

- Đã bảo là em đây mà. Cho em vào với, lạnh quá.

Thanh lập cập mở cử. Đúng là lạnh thật! Hơi lạnh ùa vào, mang theo cả sương khói lãng đãng. Mới chuyển mùa mà đã lạnh đột ngột như giữa đông, ráo cả con đường ngõ vắng vẻ.

Khi đã nhìn rõ dung nhan người vợ cũ, Thanh mới thốt lên:

- Trời ơi! Em làm anh hết hồn. Sao lại về giữa đêm hôm khuya khoắt thế này?

Nhiên chưa trả lời ngay, chỉ lặng lẽ vào nhà và giũ những hạt mưa trên chiếc áo khoác đen bóng. Cô gầy đi rõ rệt, nhan sắc mạn mà ngày xưa chỉ còn loáng thoáng. Không còn căng tràn sinh khí như lúc ra đi. Nhưng Thanh không nói ra điều ấy, bởi biết đâu anh cũng tàn tạ như thế?

- Em ra đây lâu rồi. – Nhiên nói. – Nhưng cũng nhiều việc nên không qua gặp anh được. Hôm nay mới tạm xong xuôi nên về thăm anh một lúc. Không thích à?

Nếu Nhiên mang theo những cáu gắt, lạnh nhạt như hồi trước thì đương nhiên Thanh chẳng thích chút nào. Nhưng sự mềm mỏng đêm nay của người vợ cũ khiến anh ngỡ ngàng. Anh bỗng dưng thấy lúng túng.

Nhiên đi một vòng quanh nhà và dừng lại trước khung ảnh trên tủ. Cô ngắm nghía một hồi lâu rồi khẽ thở dài. Thanh không hiểu vì sao. Cuộc sống hiện tại có quá nhiều sự lạ đến nỗi anh không còn nhớ sự ngạc nhiên được biểu lộ như thế nào.

- Cứ nghĩ mấy năm qua anh đã có một gia đình đúng như anh mong ước. Ai dè vẫn loay hoay với mấy quyển sách Nôm.

- Anh biết làm gì khác bây giờ?

- Sao anh không chấm cô quản thư kia đi? Lại để nàng lấy chồng…

Thanh im lặng. Không hiểu sao Nhiên lại biết rõ tường tận mọi chuyện xung quanh anh như vậy. Phụ nữ quả thật có những điều kì lạ, không thể hiểu được. Thanh chỉ có thể giải đáp những thông thuộc của Nhiên bằng tấm thiếp cưới trên bàn anh, hoặc một liên hệ nào đó. Thấy anh im lặng, Nhiên bèn nói:

- Em chỉ hỏi thôi mà. Tiếc thật…

Lại thêm một thắc mắc nữa. Nhiên tiếc nuối chuyện gì? Phượng đi lấy chồng? Hay chuyện Nhiên bỏ đi hồi ấy?

- Rét thế này… Giá mà được đi “bốc mả” một lần nữa…

Cái sự hồi tưởng của Nhiên làm Thanh thấy… đói bụng. Đấy là mùa lạnh đầu tiên sau ngày đám cưới. Hai vợ chồng chung tấm áo rét trùm kín người, ì ạch ra hàng phở gánh đầu ngõ. Một chén rượu. Một bát lớn như cái chậu toàn những xương hầm nhừ vớt từ thùng nước dùng. Khói nghi ngút. Vị cay của tiêu, ớt xộc lên. Vị mềm ngậy của thịt. Vị nồng của rượu. Ánh mắt đong đưa của đôi vợ chồng mới. Bếp than đỏ rực đun bằng củi gốc. Thùng nước phở chốc chốc lại ào ra hơi nước thơm phức, ấm sực. Tất cả đều thách thức gió bấc lạnh thét gào.

Vậy mà đã lùi xa rồi, chẳng còn gì nữa, nếu đêm nay Nhiên không quay về.

Và còn nhiều nữa kỷ niệm của những ngày chung sống đã qua, giờ đột ngột trở lại như gió mùa đêm nay. Trong im lặng của đêm tối, tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ ngân dài như ngơ ngác. Thanh thấy Nhiên có vẻ như không muốn ra đi nên tỏ ra hào phóng:

- Khuya rồi, em vào phòng trong mà nghỉ. Ngày mai còn chuyện gì sẽ nói hết.

Ngừng một lát, Thanh chợt nhớ ra. Anh hạ giọng:

- Có điều từ ngày em đi, anh cũng ít khi vào trong ấy. Nhiều khi làm việc khuya mệt, ngủ luôn ngoài này.

- Khổ thân…

Nhiên thì thầm khá lớn, chẳng biết có cố ý cho Thanh nghe thấy không. Đoạn cô biến vào buồng trong rồi đóng cửa lại.

Không lâu sau đó, Thanh thấy mình bồng bềnh như ở trên một chiếc thuyền. Anh quăng mình xuống ghế sofa với chiếc chăn len vắt ngang ngực. Nhiên làm xáo trộn sự yên tĩnh cố hữu trong ngôi nhà. Hai người chưa nói đủ nhiều để Thanh đoán được tại sao lại có chuyến trở về này. Nếu từ mai Nhiên ở lại đây… Trong tờ đơn xin li hôn, hai bên đã tự thỏa thuận phân chia tài sản. Căn phòng kia, Nhiên hoàn toàn có lí nếu coi đó là tài sản của cô. Nếu Nhiên ở một mình thì chẳng có gì đáng nói, nhưng nếu cô mang theo cả một người đàn ông khác thì Thanh biết làm sao?

Nghĩ chán, Thanh chỉ có thể tự hỏi tại sao mình nghĩ vẩn vơ về chuyện cỏn con ấy. Các cụ dạy rồi, ăn hết nhiều chứ ở hết bao nhiêu? Thế rồi Thanh trôi vào giấc ngủ cùng những suy nghĩ miên man lộn xộn lúc nào không biết.

Sau đó bao lâu, Thanh cũng không rõ – có thể là chừng một, hai giờ, cũng có thể chỉ vài giây, vài phút – anh nghe thấy có tiếng kẹt cửa. Một hơi gió lạnh từ trong buồng phả ra. Hương thơm lạ lùng làm Thanh mê đi. Rồi tiếng chân người rón rén. Nhẹ, thật nhẹ. Một thân thể lạnh giá áp  lên người Thanh. Những khoái lạc xác thịt đã vùi sâu chôn chặt bấy lâu nay bỗng nhiên bừng dậy. Thanh nắm lấy bàn tay đưa vào tay mình. Bàn tay Nhiên ngày nào, Thanh thuộc lòng từng nốt chai sạn, nay sao lạnh quá. Cái lạnh đầu mùa từ người Nhiên tỏa ra làm Thanh thấy lạ lùng. Tại mùa đông hay sự xa cách lâu ngày giữa hai thân thể? Liệu đây có thật sự là Nhiên? Thanh không thể nào trả lời được.

- Em chỉ có thể gặp anh lần này. Từ nay về sau thì mãi mãi không thể. Đã qua những ngày khờ dại rồi, chẳng còn gì nữa cả.

Tiếng Nhiên thì thào như hơi thở. Từng giọt nước mắt lạnh buốt rơi xuống má Thanh. Ngỡ ngàng.

- Bây giờ em đã trở về đấy thôi. Nếu em muốn, chúng ta sẽ làm lại từ đầu. Coi những chuyện trước đây như một cơn ác mộng.

- Không được, anh ơi. Em còn gì nữa đâu mà trở lại? Thức lâu mới biết đêm dài, ra đời mới biết mình đã phụ tình anh. Kiếp này em đành dang dở vậy thôi, anh à.

- Em nói gở mồm gở miệng gì thế? Trong đời, ai chẳng có sai lầm. Quan trọng là chúng ta sẽ làm lại như thế nào.

- Bước chân đi cấm kỳ trở lại. Ngày bé chơi cá sấu lên bờ còn có lệ như thế nữa là cuộc đời nghiệt ngã. Em hiểu tấm lòng độ lượng của anh, nhưng muộn mất rồi…

Hơi lạnh thoắt cái đã tan biến, để lại Thanh chìm vào giấc ngủ mệt nhọc.

Ánh mặt trời le lói rọi qua khe cửa, chập chờn đáp trên mi mắt Thanh. Anh tỉnh giấc. Trời vẫn lạnh, nhưng gió đã im. Cánh cửa buồng trong khép hờ. Nhiên đã dậy hay chưa? Thanh nằm im lắng nghe, tự hỏi sao đêm qua mình ngủ say thế. Nhưng buồng trong im phăng phắc như thể không còn ai. Thanh bật dậy nhìn cánh cửa thông ra ngõ. Chốt trong vẫn cài. Vậy chắc Nhiên vẫn ngủ. Những thổn thức đứt đoạn đêm qua vẫn còn vẳng bên tai. Nhiên, như một người khác, tính cách chẳng còn dịu dàng nữ tính như ngày xưa…

Thanh bất giác rùng mình. Ngôi nhà sao lạnh thế nhỉ? Hơn cả một trận gió mùa. Thật chẳng dễ chịu chút nào. Những biến động trong đời Nhiên chắc cũng vậy Bỗng nhiên một tình thương tràn ngập lòng Thanh. Sao giờ này Nhiên vẫn chưa dậy? Chắc cô đã phải trải qua một chặng đường rất dài, rất vất vả để về đây. Thanh khẽ khàng lại gần cửa phòng, đẩy nhẹ.

Căn phòng trống không. Chăn bông gấp gọn gàng dưới chân giường. Tấm ga giường phẳng phiu, không một vết nhăn hay xô lệch. Vậy là đêm qua Nhiên không ngủ. Nhưng Nhiên đang ở đâu? Phòng chỉ có một cửa thông ra ngoài, chính là nơi Thanh đang đứng. Cửa sổ mở ra ngõ thì có chấn song kiên cố, lại đóng kín. Thanh không tin vào mắt mình. Dường như chẳng có gì xảy ra đêm qua. Hay Thanh mê ngủ? Sao có thể như thế được? Thanh cố gắng lục lọi trí nhớ để tìm một chứng tích. Không có gì cả, ngoại trừ bức ảnh hình như có xê dịch. Thanh nhìn lớp bụi, nhưng cũng không chắc được. Biết đâu do chính tay Thanh nâng lên đặt xuống, rồi quên đi?

Đột nhiên gió lạnh chạy buốt sống lưng Thanh. Nhiên không thể đi ra ngoài rồi cài chốt cửa bên trong được. Thanh cũng không mơ ngủ. Vậy thì chuyện gì đã xảy ra? Thanh như người mộng du đi loanh quanh trong căn phòng nhỏ. Không, không có gì hết. Một giấc mộng hay sao?

Có lẽ là một giấc mộng, vì Thanh quên nó ngay ngày hôm sau. Mãi hàng tháng trời, sau khi dò hỏi nhiều người, Thanh mới biết Nhiên đã vượt biên. Thời gian cách đêm ấy đúng một năm tròn. Chuyến vượt biển không thành công. Một trận bão đã cắt ngang hải trình của con thuyền xấu số. Không có người nào trở về.

- Nhiên chỉ còn để lại cho mình được bức ảnh…

Thanh than thở như thế không biết bao nhiêu lần. Anh đặt lại bức ảnh lên nóc tủ, như để tưởng nhớ một người đã ra đi không bao giờ trở lại. Cứ mỗi đêm, Thanh lại thắp lên đấy một nén hương với hi vọng sẽ có một cuộc kì ngộ như đêm nào. Nhưng rồi suốt cả mùa đông ấy, Thanh nghe ngóng chờ đợi, nhưng chẳng bao giờ có một tiếng gõ cửa.

Cũng như đêm gió đầu mùa về.